1915 ÖNCESİ DÖNEMDE ERMENİ OLAYLARI

20 Haziran 1890 tarihinde ilk Ermeni ayaklanması Erzurum'da çıktı. Yine aynı tarihte Kumkapı Olayı meydana geldi. Kumkapı Olayları Hınçak Partisi’nin İstanbul’da gerçekleştirdiği ilk gösteridir.  Bu gösteride Hınçak taraftarları Yıldız Sarayı'na yürüdü ve burada çatışmalar meydana geldi.

1891 yılında Ermeni çeteler tarafından I.Sason İsyanı başlatıldı.

1894-1896 yılları arasında Sason’da Ermeni ayaklanmaları Hamidiye Orduları tarafından bastırıldı.

1896 yılında Rusya'dan Dersaadet'e gelen Taşnaktsutyun Devrim Komitesi'ne bağlı birkaç kişi, 26 Ağustos'ta Galatada'ki Bank-ı Osmani-i Şahane'yi (Osmanlı Bankasını) zaptetti.

1903 yılında II. Sason İsyanı çıktı. İsyan bir sene sonra 1904 yılında sona erdirildi.

1905 yılında Taşnak Cemiyeti tarafından II. Abdülhamid'e suikast girişiminde bulunuldu. Suikast  planı başarısızlıkla sonuçlandı.  

1909 yılında Adana ve Kilikya'da meydana gelen olaylar sonucunda birçok insan hayatını kaybetti.

1915 yılında II. Van isyanı meydana geldi. Van Valisi Cevdet Bey Rus-Ermeni isyanı karşısında dayanamayarak 16 - 17 Mayıs gecesi geri çekildi. Van, Rusların ve Ermenilerin eline geçti.

I. Dünya Savaşı başladığında bazı Ermenilerin bu süreci Sarıkamış’ta olduğu gibi suistimal ederek Rusya ile birlikte hareket etmesi İttihat ve Terakki yönetimi tarafından ciddi bir iç tehdit olarak görüldü.

TÜRKİYE’NİN 1915 OLAYLARINA İLİŞKİN TAVRI

Türkiye, 1915 olaylarını her iki kesim içinde yaşanan bir “ortak acı” olarak ele almaktadır. Ancak 1915 olaylarını üçüncü devletlerin bir baskı/şantaj aracı olarak kullanması Türkiye için kabul edilebilir bir durum değildir. Türkiye, bu konuyu baskı aracı olarak kullanmaya çalışan üçüncü devletlerin aksine; bu bakış açısı problemini çözmek ve uluslararası kamuoyuna yansıma biçimini düzeltmek amacıyla belirli önerilerde bulundu.

Türkiye’nin Önerileri

Nisan 2005: Dönemin Başbakanı Erdoğan, Ermenistan Cumhurbaşkanı’na bir mektup gönderdi.Mektupta Ermeni Meselesi ve 1915 olayları çerçevesinde ortak bir tarih komisyonu kurulması önerildi. Karşılıklı arşivleri açma teklif edildi. Ermenistan Cumhurbaşkanı ise bu teklifleri, sınırların açılıp diplomatik ilişkilerin kurulması şartına bağladı

Nisan 2014: Dönemin Başbakanı Erdoğan, 1915 tehcirine dair bir taziye mesajı yayımladı.Taziye mesajı Doğu ve Batı Ermenistan lehçeleri dahil 9 dilde yayımlandı. Bu, Türkiye’de Başbakan düzeyinde verilen ilk taziye mesajıydı

Nisan 2015: 24 Nisan anma törenleri ilk kez resmî olarak Patrikhane’de yapıldı. Ayine hükümeti temsilen Avrupa Birliği Bakanı da katıldı.Cumhurbaşkanı Erdoğan, ayin dolayısıyla Türkçe ve Ermenice mesaj yayımladı

24 Nisan 2019: Cumhurbaşkanı Erdoğan, 1915 olaylarıyla ilgili çağrı yaptı. “Biz arşivlerimizi açtık. Ey Ermenistan senin de var siz de açın, üçüncü ülkelerde varsa onlar da açsın. Tarihçiler gelsin çalışsın. Sonra siyasetçiler olarak bizler konuşalım”